Ege Üniversitesi (EÜ) Nükleer Bilimler Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Keyifli İçhedef ve grubu, kent merkezinden geçen İzmir Fayı’nın depremselliğini belirlemek için saha çalışmasına başladı. Nükleer Bilimler Enstitüsü öğretim üyesi Doç. Dr. Keyifli İçhedef, “Fay boyunca gazların değişimi haritalandırılacak. Elde edeceğimiz bilgiler zelzele alanında çalışan bilim beşerlerine kaynak oluşturacak” dedi.

İzmir’de 30 Ekim 2020’de meydana gelen 6.6 büyüklüğündeki zelzelede, 117 kişi hayatını yitirdi. Merkez üssü Yunanistan’ın Sisam Adası yakınlarında yaşanan zelzele, İzmir’in Bayraklı ve Bornova ilçelerinde büyük hasarlara neden oldu.

EÜ Nükleer Bilimler Enstitüsü öğretim üyesi Doç. Dr. Keyifli İçhedef ve grubu, hazırladıkları projeyle Bornova ilçesi Pınarbaşı’ndan başlayıp Balçova-Narlıdere’ye kadar devam eden yaklaşık 40 kilometrelik İzmir Fayı için proje hazırladı. Proje, TÜBİTAK ARDEB-1001 Sarsıntı Araştırmaları daveti kapsamında desteklenmeye uygun bulundu.

“ELDE EDECEĞİMİZ BİLGİLER KAYNAK OLUŞTURACAK”

‘İzmir Fayının Depremselliğinin Toprak Gazı Anomalilerinden Yararlanılarak Değerlendirilmesi’ projesi ile ilgili bilgi veren Doç. Dr. İçhedef, “Eylül ayı prestijiyle çalışmalara başladık. Yaklaşık 40 kilometre uzunluğuyla İzmir kent merkezinden geçen en değerli faal faylardan biri de İzmir Fayı’dır. Kentleşmenin çok ağır olduğu kent merkezinden geçen İzmir Fayı ve etrafında, fay hakkında bilgi sağlayacak kısıtlı sayıda saha çalışması yapılabilmiştir. Yapacağımız çalışmada, fay çizgisi boyunca toprak gazlarını ölçerek değişim gösterip göstermediğini belirleyeceğiz. Bu ölçümlerle fayın doğusundan batısına yanlışsız ilerliyoruz. Daha sonra coğrafik bilgi sistemleri kullanılarak fay boyunca gazların değişimi haritalandırılacak. Elde edeceğimiz bilgiler sarsıntı alanında çalışan bilim beşerlerine kaynak oluşturacak” diye konuştu.

‘İZMİR FAYI’NDAN BİLGİ ALMAK ZOR’

TÜBİTAK tarafından özel bir davet ile sarsıntıyla ilgili projeleri desteklenme kararları alındığını ve hazırladıkları projenin TÜBİTAK tarafından desteklemeye kabul gördüğünü kaydeden Doç. Dr. İçhedef, şu tabirleri kullandı:

“Projemizde İzmir Fayı’nın Pınarbaşı ve Balçova- Narlıdere segmentlerinde toprak gazı anomalilerinin nasıl değiştiğini inceliyoruz. İzmir Fayı, kent merkezinden geçtiği için hendek açılamıyor, kent merkezi betonarme yapılar ve asfalt kaplı olduğundan çalışma yapmak ve bilgi edinmek çok sıkıntı.

Bu nedenle bu fay üzerinde saha çalışmalarında kullanılan birçok formül uygulanamıyor. Bizim projemiz küçük alanda çalışma imkanı veriyor. Uygulanan metot ise toprak gazlarını fay boyunca ölçerek, fay zonu içerisinde ve dışarısında bu gazların değişim gösterip göstermediğiyle ilgili ölçümler yapıyoruz.”

FAY BOYUNCA GAZ DEĞİŞİMLERİ İNCELENİYOR

Saha çalışmaları ile ilgili bilgi veren Doç. Dr. İçhedef, “Çalışmada radon gazı ölçümleri yapılıyor. Radon ve zelzele denildiğinde çoklukla sarsıntıların evvelden kestirilmesi, belirlenmesi akla geliyor. Ayrıyeten radon gömülü fayların daha evvel belirlenmemiş fay sınırlarının belirlenmesinde de kullanılıyor. Bu çalışmada ise fay boyunca radon ve karbondioksitin değişimlerini fayla ilgili yeni bilgiler üretmesi üzerine çalışılıyor. Toprak probu ile 50-70 santimetre ortasında toprağın içerisine giriyoruz. Toprak içindeki hava radon dedektörüne çekilerek konsantrasyonları ölçülüyor. Birebir vakitte toprak havası özel örnekleme poşetleriyle toplanarak laboratuvara getiriliyor. Burada laboratuvar ortamında gaz kromatografisinde toprak gazı örneklerindeki gaz konsantrasyonları belirleniyor” dedi.

DEĞİŞİMLER HARİTADA GÖSTERİLECEK

Projenin 15 Şubat’ta başladığını gerekli gereç ve aygıtların satın alınması ile eylül ayından itibaren arazi çalışmalarına başladıklarını aktaran Doç. Dr. İçhedef, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Projenin birinci yılı Pınarbaşı segmentinde, ikinci yılı başka segmentte sürdürülecek. Fay boyunca çeşitli ızgaralar oluşturuluyor. Coğrafik şartlar el verdiğince 50’şer metre aralıklarla ölçümler alınıyor. Bu ölçümlerle fayın doğusundan batısına hakikat ilerliyoruz. Daha sonra coğrafik bilgi sistemleri ile haritalama yapılacak.

Fay boyunca gazların değişimi harita ile gösterilecek. 40 kilometrelik fay sınırının yaklaşık 20 kilometresini Pınarbaşı segmenti oluşturuyor. En uçtan başlayarak 4’üncü bölgemizi oluşturduk. Fay boyunca oluşturulan ızgara formunda örnekleme yapıyoruz. Şu ana dek 4 bölgede ölçümler alındı ve çalışmalarımız sürüyor.”

‘DİSİPLİNLER ORTASI PROJE YÜRÜTÜLÜYOR’

Disiplinler ortası bir proje yürüttüklerini lisana getiren Doç. Dr. İçhedef, “Bu projede farklı bilim kısımlarından bilim insanları birlikte çalışıyor. Proje takımında; EÜ Nükleer Bilimler Enstitüsünden Arş. Gör. Dr. Caner Taşköprü, EÜ Ziraat Fakültesi’nden Doç. Dr. Fulsen İhtimam, EÜ Fen Fakültesi’nden Öğr. Gör. Dr. Beğenilen Duman Taç ve Sakarya Üniversitesi’nden Doç. Dr. Emre Tabar yer alıyor. Ayrıyeten Dokuz Eylül Üniversitesi Sarsıntı Araştırma Merkezi’nden Prof. Dr. Hasan Sözbilir ve İtalya INGV’den Dr. Salvatore Gıammanco projede danışman olarak vazife alıyor” diye konuştu. (DHA)